Ben jij emotioneel beschikbaar?
Let je altijd alleen op de negatieve dingen van je kind? Geef jij jouw kind onvoldoende positieve aandacht? Vind je het makkelijk om te klagen over alles wat niet deugt en vind je het moeilijk om het goede te zien? Of heb je er moeite mee om over jezelf en je gevoelens te praten? Emotioneel beschikbaar zijn wordt dan moeilijk.
Wanneer is er sprake van emotionele verwaarlozing?
Er is sprake van emotionele verwaarlozing als er onvoldoende ouderlijk gezag en structuur in de opvoeding is. Ouders die langdurig tekort schieten en niet op een stabiele en passende wijze reageren op signalen die het kind geeft. Er zijn ook ouders die praktisch gezien wel aanwezig zijn maar emotioneel niet of niet voldoende beschikbaar zijn voor het kind. Deze ouders tonen een gebrek aan emotionele en empathische betrokkenheid en beschikbaarheid. De behoeften van het kind worden niet beantwoord waardoor deze kinderen zich niet veilig kunnen hechten. Daarover zo meteen meer.
Met de billen bloot
Eerst ga ik met de billen bloot. Tijdens en na de scheiding van de vader van mijn kinderen ben ik langdurig emotioneel niet beschikbaar geweest voor mijn kinderen. Niet bewust natuurlijk. Het in de lucht houden van alle ballen, te druk bezig zijn met mijn eigen ellende en moeite hebben met het tonen van mijn eigen gevoelens en kwetsbaarheden hebben ervoor gezorgd dat ik emotioneel niet beschikbaar kon zijn voor mijn kinderen. In die tijd was ik niet voldoende afgestemd op de behoeften van mijn kinderen (en mezelf), en dat heeft nadelige gevolgen gehad voor hen, vooral voor mijn oudste zoon.
Gedragsproblemen ontwikkelen
Kinderen waarvan de ouders niet of niet voldoende emotioneel beschikbaar zijn, kunnen internaliserende en externaliserende gedragsproblemen ontwikkelen. Vaak vinden deze kinderen het moeilijk om naar binnen gerichte emoties een plek te geven, wat leidt tot innerlijke onrust (internaliserend) En/of ze ontwikkelen gedragsproblemen waarin ze regelmatig conflicten met andere mensen of de maatschappij hebben (externaliserend). Deze problemen kunnen uiteenlopen van lichte problematiek tot zeer ernstige stoornissen.
Negatief zelfbeeld
Kinderen met gedragsproblemen ervaren zichzelf niet als de moeite waard, denken dat problemen hun “eigen schuld” zijn en ontwikkelen een negatief zelfbeeld. Omdat er sprake is van weinig (zelf) vertrouwen kunnen ze andere mensen als onbetrouwbaar zien en een negatief beeld van hen opbouwen. Hierdoor kan depressief, angstig, teruggetrokken en zelfdestructief gedrag ontstaan (internaliserend). Als gevolg van het niet emotioneel beschikbaar zijn van de ouders kunnen kinderen zich ook destructief naar anderen gedragen. Dan is boosheid, opstandigheid of agressiviteit zichtbaar. Het overtreden van regels, delinquentie en middelenmisbruik kan eveneens een gevolg zijn (externaliserend).
Onveilige hechting
Kinderen waarvan de ouders niet of niet voldoende emotioneel beschikbaar zijn geweest, zijn in veel gevallen onveilig gehecht. Ze hebben geen vertrouwen in anderen en zichtzelf. Dit heeft gevolgen voor het aangaan en in stand houden van relaties. Hechtingsproblematiek heeft ook een negatief effect op de cognitieve ontwikkeling (denkvermogen). Een onveilig gehecht kind verkent de omgeving minder en leert minder. Daarnaast hebben deze kinderen regelmatig problemen met het aanvaarden van gezag.
Verschillende hechtingstijlen
Er zijn drie vormen van onveilige hechting: vermijdende, ambivalente en gedesorganiseerde gehechtheid. Deze vormen van onveilige hechting resulteren in verschillend gedrag:
Vermijdend-gehechte kinderen hebben, na veelvuldig te zijn afgewezen, geleerd geen beroep meer te doen op hun ouders als ze stress ervaren. Deze kinderen richten hun pijn, verdriet of angst eerder naar binnen, of reageren agressief bij spanning. In sociale contacten houden ze liever afstand, ze kunnen hun eigen boontjes wel doppen.
Ambivalent-gehechte kinderen zijn vooral onzeker door het sterk wisselende, onbestemde gedrag van hun ouders. Ze zoeken voortdurend nabijheid, zijn soms erg aanhankelijk, passief of boos. Ze missen het zelfvertrouwen van een veilig gehecht kind.
Een derde groep kinderen is gedesorganiseerd-gehecht aan de ouders. Van deze kinderen wordt ook wel gezegd dat ze een ‘verstoorde hechtingsrelatie’ met hun ouders hebben. Deze kinderen zijn doorgaans opgegroeid met ouders die zowel een bron van steun als bron van angst zijn, bijvoorbeeld doordat de ouders het kind mishandelen of depressief zijn. Of doordat een ouder het kind niet kan beschermen tegen het geweld dat plaatsvindt in het gezin. Het jonge kind kan zich niet aanpassen aan deze tegenstellingen en laat daarom vreemd, gedesorganiseerd gedrag zien, zoals nabijheid zoeken bij vreemde mensen, of gaan huilen als het zijn ouder weer ziet na een korte scheiding. Oudere kinderen kunnen extreem angstig, controlerend en bazig gedrag laten zien.
Veilig gehecht
Wederzijdse emotionele beschikbaarheid tussen ouders en kinderen vormt de basis voor het ontwikkelen van een veilige hechting. Wanneer je veilig gehecht bent, betekent dit dat je op een fijne manier verbinding kunt maken met anderen. Deze kinderen hebben een evenwicht tussen zelfstandigheid en afhankelijkheid. Ze durven gevoelens te tonen en zijn enerzijds niet bang voor intimiteit, maar anderzijds ook niet om alleen te zijn. Hierdoor hebben ze weinig angsten en problemen in relatie met zichzelf en anderen. Een veilige hechting vormt het uitgangspunt voor het aangaan van vertrouwensrelaties, het ontwikkelen van een positief zelfbeeld en de mogelijkheid om emoties te begrijpen en reguleren. Het is gedurende het hele leven een fundament om te ontwikkelen tot een emotioneel gezonde volwassene.
Het is nooit te laat
Uit onderzoek blijkt dat een onveilige hechtingstijl te overwinnen is. In ieder geval deels. En dat is gunstig voor kinderen (en volwassenen) die hechtingsproblemen ervaren. Ben je nu net als ik emotioneel niet of niet voldoende beschikbaar geweest voor je kind waardoor hij of zij niet veilig gehecht is vraag dan hulp. In een serie persoonlijke gesprekken kan ik je leren wat je kunt doen om dit proces te keren.
Ja ik wil persoonlijke coaching
