26
apr

Gedragsverandering in stappen

Mensen zijn tegenstrijdige wezens. Vaak genoeg doet iemand iets wat hij eigenlijk, diep van binnen, helemaal niet wil doen. Iemand weet dan dat gedragsverandering noodzakelijk is. De vraag is alleen hóe die gedragsverandering plaats kan vinden.

Wel weten, niet doen

Jongeren die problematisch drugs gebruiken of gamen weten bijvoorbeeld rationeel heel goed dat hun gedrag niet gezond is en dat ze zichzelf ermee kapot maken. Toch veranderen ze hun gedrag in veel gevallen niet. Dit geldt natuurlijk niet alleen voor deze jongeren. Ook in dagelijkse dingen, zoals je eetpatroon, koopgedrag, gedrag op het werk of in de opvoeding willen mensen vaak veranderen. Toch lukt het in de praktijk vaak niet.

De cirkel van gedragsverandering

In stap 1, het voorstadium, is men zich nog niet bewust van een probleem en overweegt men nog niet om het gedrag te veranderen. De voordelen van het gedrag staan centraal, de nadelen worden volledig ontkent. Als de persoon langzamerhand begint te twijfelen, ontevreden wordt over het huidige gedrag en de situatie, is hij beland in het tweede stadium, overpeinzen. Dit is de fase waarin men de voor- en nadelen afweegt en overweegt op korte termijn (binnen zes maanden) het gedrag te veranderen. Er worden in deze fase nog geen concrete beslissingen gemaakt. Stap drie, is bereikt op het moment dat de beslissing valt. De persoon besluit nu zelf dat er een gedragsverandering plaats moet gaan vinden, dat er iets aan het probleem gedaan moet worden. In deze fase neemt men zich voor om (binnen een maand) wat aan het gedrag te doen.
In stap vier wordt vervolgens het besluit omgezet in actie. De persoon in kwestie gaat het gedrag echt veranderen en vertoont daadwerkelijk nieuw gedrag.
In stap vijf, het volhouden, heeft de gedragsverandering daadwerkelijk plaatsgevonden. Stap zes is de fase van gedragsbehoud waarin men het nieuwe gedrag tenminste zes maanden heeft volgehouden.

Te mooi om waar te zijn

Met deze stappen lijkt gedragsverandering heel eenvoudig. Neem het besluit, doe het en houdt vol, dan is het probleem zo opgelost. Zo werkt het natuurlijk lang niet altijd. Het kan zijn dat het nieuwe gedrag niet wordt volgehouden en dat je terugvalt naar een andere fase. De cirkel van gedragsverandering is niet voor niets een cirkel. Je kan op elk punt het model binnenkomen of uitstappen. En dan begint het weer van voor af aan. Personen die de gedragsverandering niet volhouden gaan vaak eerst weer in de ontkenning, voordat ze de verschillende stadia weer opnieuw willen doorlopen.

Inzicht leidt niet altijd tot gedragsverandering 

De oorzaak van een terugval in gedrag is dat veel van ons gedrag wordt gestuurd door (onbewuste) overtuigingen. In onze beleving sturen we ons leven via onze behoeftes en verlangens. Maar uit de neurowetenschappen blijkt iets opmerkelijks: we sturen ons leven maar voor een klein deel van de tijd aan met ons denkende bewustzijn. Een groot deel van de tijd wordt ons leven beheerst door overtuigingen en gewoonten die in het onderbewustzijn zijn geprogrammeerd. Dus je kunt wel inzicht krijgen in je gedrag en hopen dat je daarmee komt tot gedragsverandering, maar het lukt vaak niet, omdat je je leven maar op zo weinig momenten echt met je denkende bewustzijn aanstuurt.

De automatische herhalingsfunctie

Een paar voorbeelden om duidelijk te maken wat ik daarmee bedoel. Als kind leer je lopen. Op dat moment wordt je leven door dat proces bepaald. Je hebt er al je energie en concentratie voor nodig. Hetzelfde gebeurt wanneer je later leert autorijden. Zodra je die nieuwe gewoonten beheerst, verandert het onderbewustzijn ze in automatische procedures. Iets wat op een bepaald moment haast ondoenlijk leek om te leren, wordt opeens doodeenvoudig. Je denkt er niet eens meer bij na wanneer je de ene voet voor de andere zet of met de auto naar huis rijdt.

Geprogrammeerd in ons onderbewustzijn

We leggen niet alleen eenvoudige motorische bewegingen vast, zoals lopen en auto rijden. Zo leggen we ook bepaalde belevingen en gedrag vast. En dat vastleggen gebeurt voor een belangrijk deel in de eerste 7 jaar van ons leven. Het bestaat uit gedrag en overtuigingen die je van andere mensen hebt overgenomen. Boodschappen die je van andere mensen kreeg, bijvoorbeeld je ouders en leerkrachten. Hierdoor ontstaan je eigen overtuigingen, die je gedrag in het hier en nu bepalen. Regelmatig niet het gedrag waar je nu blij mee bent.

Verschillende manieren van leren

Het denkende bewustzijn en het onderbewustzijn verschillen van elkaar in hun manieren van leren. Het denkend bewustzijn leert via instructie en onderwijs: een boek lezen, naar een film gaan, een interessant gesprek voeren met een vriend of docent, een opleiding volgen. Het onderbewustzijn automatiseert procedures, of vormt gewoonten. Wil je in het onderbewustzijn de automatische procedures of gewoonten vervangen, dan zal je de overtuigingen die het aanstuurt moeten vervangen. Door een overtuiging in je onderbewustzijn te vervangen, is het mogelijk je gedrag te veranderen. Dit geldt uiteraard voor jezelf en voor je kind. Jij kan je kind helpen met het vervangen van deze belemmerende overtuigingen. Hoe? Ik leer het je graag.

Gedragsverandering

HELP JE MIJ DIT ARTIKEL TE DELEN? DANK JE WEL!



Interessant artikel?

Vul je emailadres hieronder in, dan stuur ik je mijn blogupdates met advies direct toe.