22
feb

Is dit alles?

Je kind wil overal bij zijn. Regelmatig gaat hij op stap. In de kroeg of op een festival met vrienden lijkt het leven mooi en leuk. Gedimd licht, gesprekken met andere jongeren én de alcohol of drugs halen de scherpe kantjes van het leven weg. Iedereen doet vrolijk, ook wie niet vrolijk is. Maar aan het einde van de avond, in het donker moet je kind toch weer alleen naar huis. Op weg naar huis overvalt hem een gevoel van leegte. Het lijkt alsof hij op zoek is naar iets wat nergens te vinden is.

Wat ontbreekt?

Leegte is wat we noemen een moeilijk te beschrijven symptoom: er is iets niet. Dat maakt het knap lastig om er de vinger op te leggen. Jongeren hebben vaak geen idee wat er ontbreekt. Maar hoe kun je bepalen wat er mist, als het er niet is? Leegte is eigenlijk niets, maar ondertussen vult het, het hele leven van veel jongeren. Nu, vele jaren van studie later, heb ik wel een idee wat er achter die leegte zit: een verlangen naar een diep contact, echte verbinding. De vrolijke schijnwereld waarin onze kinderen leven lijken het antwoord, maar eenmaal op weg naar huis valt het gemis naar écht contact koud op hun dak.

Terughoudend 

Hoewel veel jongeren zich weleens korte of lange tijd leeg voelen, praten we hier niet gemakkelijk over. Ouders zijn opvallend terughoudend over dit onderwerp omdat ze het idee hebben dat ze gefaald hebben als hun kind een innerlijke leegte ervaart. Ze voelen zich schuldig dat zij die leegte bij het kind niet kunnen vullen. Ze schamen zich dat ze het kind hiervoor niet hebben kunnen behoeden.

Wat is leegte?

Wat is nu eigenlijk het gevoel van leegte? Een algemene definitie voor het gevoel is er niet. Woorden als betekenisloos, geen richting hebben, geen houvast ervaren, zinloosheid, je niet aangesproken voelen, geen gevoel van toekomst hebben en geen wortels of verbondenheid voelen komen het dichts in de buurt.

Waar komt leegte vandaan?

Wat mis je precies als je je leeg voelt, waar komt leegte vandaan? Dat kan nogal verschillen. Zo kan de ervaring van leegte samenhangen met een gebrek aan gevoelens. Sommige jongeren worden nauwelijks warm of koud van de dingen die ze doen en meemaken, terwijl de hele wereld om hen heen lacht, huilt of zich druk maakt. Ze gaan naar school, spreken af met vrienden, hebben ruzie met ouders zonder er echt door geraakt te worden. Niet geraakt worden kan een hol en zinloos gevoel geven, alsof je niet echt leeft. Gebeurtenissen verliezen glans en betekenis, als ze zonder emoties binnenkomen. Wat heeft het voor zin om aan een nieuwe hobby te beginnen of een diploma te halen, als het toch niet raakt?

Emoties zijn onze richtingaanwijzer

Zonder emoties missen we een belangrijke richtingaanwijzer in ons leven: gevoelens maken ons vaak duidelijk waar we naartoe willen met ons leven. Hoe het komt dat sommige jongeren weinig gevoelens ervaren, is niet helemaal duidelijk. Jongeren met sombere of depressieve gevoelens hebben vaak last van affectvervlakking. Ze worden niet heel verdrietig, maar ook niet heel blij. Andere jongeren onderdrukken bepaalde negatieve emoties, waarmee andere fijnere gevoelens ook worden afsloten. Het pijnlijke gevoel splitst dan als het ware af, met als bijwerking dat een deel niet gevoeld kan worden. Een andere verklaring kan zijn dat het kind overprikkeld is en dat alles even te veel is geweest, waardoor het gevoel tijdelijk afstompt.

Gebrek aan identiteit

Naast een gebrek aan emoties, kan leegte zitten in een gebrek aan identiteit. Wie geen stevig ik-gevoel heeft, weet niet goed wat hij precies voelt, vindt en denkt. Dat maakt het lastig om betekenis te geven aan ervaringen. Denk aan mensen die de neiging hebben om helemaal op te gaan in hun omgeving, of het anderen te graag naar de zin willen maken, zonder stil te staan bij hun eigen behoeftes. Op die manier vervreemden ze van zichzelf, weten ze niet meer wat ze zélf willen en vinden, met een hol gevoel als gevolg. Ook een gebrek aan verbondenheid met ouders kan een rol spelen bij de ervaring van leegte. Door verbondenheid met ouders kunnen kinderen hun ervaringen delen, waardoor ze meer diepte krijgen.


Gebrek aan gevoel, identiteit of verbondenheid

Leegte kan dus voortkomen uit een gebrek aan gevoel, identiteit of verbondenheid. Jongeren hebben de behoefte om de dingen die ze doen, denken en voelen te kunnen plaatsen in een groter geheel, en te voorzien van een interpretatie. Maar zonder emoties komt alles met dezelfde intensiteit bij hen binnen, en voelen ze niet wat belangrijk voor ze is. Zonder een gevoel van identiteit kunnen ze de ervaringen geen plaats geven in het beeld dat ze van zichzelf en de wereld hebben. En als ze hun ervaringen niet kunnen delen met anderen, missen ze een gedeeld belang. Leegte is het gevoel dat alles binnenkomt als losse flodders en daar blijft hangen, betekenisloos, zonder een plaats te krijgen.

Gebrek aan liefde

Leegte is een toenemend probleem in onze westerse samen­leving, dat voortkomt uit een gebrek aan liefde. Niet alleen een gebrek aan liefde zoals je die kunt voelen voor ouders, familie, vrienden en partners, maar ook gebrek aan liefde voor handelingen. Bijvoorbeeld sport, een hobby of school, waarbij je al plezier beleeft aan de handeling zélf zonder meer te willen (de wedstrijd winnen, ontspanning, diploma halen). Door de individualisering zijn we meer verantwoordelijk geworden voor ons eigen geluk, en steeds meer op onszelf gericht. Daarom ervaren we minder verbondenheid en minder liefde. Zelfs in de trein of bus, opgepropt tussen honderd mensen, kun je je met je telefoon terugtrekken in je eigen wereldje.

Emotionele groei

Leren omgaan met een gevoel van leegte is niet gemakkelijk. Bij sommige jongeren werkt het verlammend en maakt het apathisch: niets wat ze doen lijkt zin te hebben, of een gevoel te kunnen opwekken. Anderen worden er juist onrustig van. Ze zijn voortdurend op zoek naar ‘iets’ dat het gat kan opvullen, of iets dat hen kan afleiden van het holle gevoel. Eten, sporten, uitgaan, alcohol, drugs of eindeloos Netflixen, kan het gevoel soms tijdelijk naar de achtergrond verdringen. ‘Wat “normaal” is, vult de leegte niet, dus moeten ze telkens weer op zoek naar iets nieuws, iets anders. Maar dit alles kan het holle gevoel misschien tijdelijk verlichten, de oorzaak neemt het niet weg. Sterker nog: alcohol en drugs kunnen het gevoel zelfs versterken.

Nuttige adviezen

Wat wél vruchtbare manieren zijn om de leegte te hanteren, is nauwelijks bekend. Het onderwerp is nog te weinig onderzocht. Wel zijn er een paar nuttige adviezen te noemen. Het kan je kind helpen om een dagboek bij te houden: onder welke omstandigheden voelt hij zich leeg? Hoe sterk is het gevoel, en wat doet hij op dat moment? Door dat bij te houden, ontdekt je kind wellicht een patroon en krijgt het aanknopingspunten die hem dichterbij een oplossing kunnen brengen. Misschien merkt hij dat hij vooral leegte ervaart in het contact met bepaalde mensen, of dat het begint na een groot verdriet of na een turbulente periode waarin hij zichzelf voorbij is gelopen. Wat je kind in ieder geval niet moet doen is vluchten voor het gevoel.  De leegte ervaren is een teken van emotionele en persoonlijke groei. Wie de leegte weet te doorstaan en er niet van wegloopt, bereikt uiteindelijk de overkant en geeft een nieuwe invulling aan zijn ervaringen en creëert een groter vermogen om betekenis aan het leven te geven.

Vragen

Heb je vragen naar aanleiding van deze blog stuur dan een mail naar esther@mijnkindisverslaafd.nl 

HELP JE MIJ DIT ARTIKEL TE DELEN? DANK JE WEL!



Interessant artikel?

Vul je emailadres hieronder in, dan stuur ik je mijn blogupdates met advies direct toe.